در باورهای کهن، یلدا شب زایش خورشید (مهر) است.

یلدا بلندترین شب سال و نماد درازترین تاریکی است و نشانه اهریمنی که با زایش نور و خورشید، به کوتاهی و زوال می‌گراید.

 تاریخچه شب یلدا

شب یلدا ، بلندترین شب سال نیمکره شمالی زمین است. این شب از غروب آفتاب در 30 آذر شروع میشود و در طلوع آفتاب نخستین روز دی ماه پایان میپذیرد.«یلدا» واژهای سریانی، به معنی تولد و ولادت است؛ زایش خورشید یا مهر یا میترا. بنا بر باور پیشینیان، در پایان این شب دراز، که اهریمنی و نامیمونش میدانستند، تاریکی شکست میخورد، روشنایی پیروز و خورشید زاده میشود و روزها رو به بلندی مینهد.

این شب، برای ایرانیان نحس بود و چون فرا میرسید، آتش میافروختند تا تاریکی و عاملان اهریمنی، نابود شده و بگریزند. مردم، گرد هم جمع شده و شب را با خوردن، نوشیدن و شادابی به سر میآوردند و خوانی ویژه از میوه های تازه فصل و میوه های خشک میگستردند.این سفره، «میزد» یا «مَیَزد» نام داشت. در ادبیات ایران زمین نیز «یلدا» جایگاهی برای خود دارد که نمونه آن، تشبیه ظریف و دلچسب «زلف یار» و همچنین «روز هجران» به آن است از حیث سیاهی و درازی. انگیزه های پایدار ماندن این جشن را میتوان اینگونه برشمرد:

. در باورهای کهن، یلدا شب زایش خورشید (مهر) است.

. یلدا بلندترین شب سال و نماد درازترین تاریکی است و نشانه اهریمنی که با زایش نور و خورشید، به کوتاهی و زوال میگراید.

. یلدا، پایان برداشت محصول صیفی و آغاز فصل استراحت در جامعه کشاورزی است.

. یلدا؛ گردهمایی خانوادگی

یلدا را میتوان جشن و گردهمایی خانوادگی دانست. در شب یلدا، خویشاوندان نزدیک در خانه بزرگ خانواده گرد میآیند و در سرمای آغازین زمستان، دور کرسی مینشینند و تا نیمه شب، میوه و آجیل میخورند و به فال حافظ گوش میسپارند و شاهنامه میخوانند.